🔲شماره نوروزی سیاست‌نامه

 دایره‌المعارف علم سیاست در ایران

☑️حامد زارع

       سیاست‌نامه ۲۱ با همه شماره‌های پیشین متفاوت است. مجله‌ای که به عنوان ویژه‌نامه نوروز ۱۴۰۱ فراهم کرده‌ایم، حاوی تاریخچه یک قرن علم سیاست در ایران است. سیاست‌نامه با همیاری استادان معاصر علوم سیاسی در این شماره دایره‌المعارف تاریخ معاصر علم سیاست در ایران را در سیصد و چهل صفحه تدوین و منتشر کرده است. این شماره ویژه حاوی چهار بخش ویژه است که هر کدام گوشه و گونه‌ای از تبارشناسی دانش سیاسی از سال ۱۳۰۰ تا ۱۴۰۰ خورشیدی را بر عهده دارد. تقریبا همه نامداران علم سیاست ایران در این مجله مطلب نگاشته‌اند و مهمتر از آن اینکه در نظرسنجی سیاست‌نامه در باب یک قرن علم سیاست در ایران مشارکت کرده و چهره‌های ممتاز صدسال علوم سیاسی ایران را انتخاب کرده و درباره آنها نوشته‌اند. اگر علاقمندید درباره نتایج نظرسنجی سیاست‌نامه و یا مفردات و محتوای چهار بخش این ویژه نامه را بدانید، لطفا ما را حمایت کنید. حمایت شما تنها راه بقای ماست.

لطفا شماره ۲۱ سیاست‌نامه را به مثابه دایره‌المعارف علوم سیاسی ایران پیش‌خرید کنید. برای پیش‌خرید نیز به صفحه گروه مطبوعاتی هم‌میهن مراجعه کنید و دایرکت دهید. همکاران من راهنمایی‌تان خواهند کرد.

آدرس صفحه هم‌میهن در اینستاگرام:

‏@hammmihangroup

 

مرکز تحقیقات و کرسی حقوق بشر، صلح و دموکراسی یونسکو، روابط عمومی و اطلاع رسانی دانشگاه شهید بهشتی، انجمن علمی مطالعات صلح ایران، موزه صلح تهران و موسسه پژوهشی-انتشاراتی منشور صلح برگزاری می کنند:

 

هفتمین وبینار از سلسله وبینارهای

«صلح در دستان ما؛ بازگویی تجربه زیسته صلح»

 

سخنران وبینار هفتم:

 دکتر مجتبی مقصودی

 موسس انجمن علمی مطالعات صلح ایران و دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

با موضوع:

در جستجوی صلح: صلحی برای همه

 

دبیر وبینار هفتم: دکتر اصلی عباسی

 

تاریخ و ساعت: دوشنبه 25 بهمن 1400، ساعت 17 الی 18:30.

 

محل برگزاری: سامانه وبینارهای دانشگاه شهید بهشتی

 

لینک ورود مستقیم: https://www.sbu.ac.ir/web/webinar

 

نشست دوم:

بررسی مهارت و اشتغال در رشته علوم سیاسی

(بررسی تاریخی وضع موجود)

 

 

 

 

سخنرانان:

-­ دکتر ابراهیم متقی

- دکتر مجتبی مقصودی

- دکتر مجید توسلی رکن آبادی

- دکتر قدرت احمدیان

 

دبیر نشست:

# دکتر محمدسالار کسرائی

 

همراه با ارائه گزارش از طرح پژوهشی علم سیاست و جامعه ایرانی (از منظر آموزش، مهارت و اشتغال) توسط دکتر عبدالرحمن حسنی فر

 

یکشنبه 24 بهمن 1400، ساعت 18/30

 

پخش از طریق لینک زیر (ورود با گزینه میهمان):

 

https://www.skyroom.online/ch/hossein5092811/politicalscience

 

با سخنرانی های زنده خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن علوم سیاسی ایران همراه باشید.

گروه روندهای فکری و مطالعات سیاست و تمدن ایرانیِ مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه برگزار می کنند:

 

 

 

🔆 همایش انقلاب اسلامی: آورده ها، بایسته ها و دشواره ها

 

🔵 روز اول همایش: پنج شنبه ۲۱ بهمن ١٤٠٠

 

🔴نشست افتتاحیه:

 ۱- سخنرانی رئیس مرکز

 دکتر قدیر نصری

16/30 تا 16/15

 ۳- سخنران افتتاحیه همایش

 دکتر محمدجواد غلامرضا کاشی

17 تا 16/30

 

🔴 نشست اول: ( 25 دقیقه سخنرانی و 15 دقیقه پرسش و پاسخ بعد از هر سخنرانی)

مدیر نشست: دکتر عارف مسعودی

۱- دکتر علیرضا ملایی توانی(انقلاب اسلامی و تاریخنگاری)

17/40 تا 17

۲-دکتر احمد بستانی(انقلاب اسلامی و فقه سیاسی)

18/20 تا 17/40

۳- دکتر زهرا نژاد بهرام (انقلاب اسلامی و زنان)

19 تا 18/20

۴- دکتر محمد علی توانا (انقلاب اسلامی و حقوق شهروندی)

19/40 تا 19

۵- دکتر مجتبی مقصودی (انقلاب اسلامی و اقوام و اقلیتها)

20/20 تا 19/40

۶- دکتر ناصر کرمی (انقلاب اسلامی و محیط زیست)

21 تا 20/20

 

 

🔵 روز دوم همایش: جمعه ۲۲ بهمن ۱۴۰۰

 

🔴 نشست دوم( 25 دقیقه سخنرانی و 15 دقیقه پرسش و پاسخ)

مدیر نشست: دکتر مختار نوری

۱- دکتر محسن رنانی( انقلاب و توسعه)

16/40 تا 16

۲- دکتر فرهاد دانش نیا (انقلاب اسلامی و کارآمدی )

17/20 تا 16/40

۳- دکتر سیدمحمد علی حسینی زاده( انقلاب اسلامی و گفتمانهای فکری رقیب)

 18 تا 17/20

۴- دکتر ابوالفضل دلاوری (انقلاب اسلامی و مشارکت سیاسی)

18/40 تا 18

۵- دکتر رحیم محمدی(انقلاب اسلامی و سرمایه اجتماعی و اعتماد سیاسی)

19/20 تا 18/40

۶- دکتر علم صالح(انقلاب اسلامی و سیاست خارجی)

20 تا 19/20

 

🟢 دبیران علمی همایش: دکتر مختار نوری و دکتر عارف مسعودی

 

🔗 لینک ورود به نشستها:

https://www.skyroom.online/ch/imess509/webinar

 

 

🟠

فراخوان همایش ملی

"هویت و سیاست گذاری در ایران"

 

🔷 با مشارکت

انجمن علمی مطالعات صلح ایران

انجمن علوم سیاسی ایران

انجمن ایران شناسی

 

🔷 محورهای همایش:
۱. مباحث نظری و مسائل بنیادی هویت و سیاست گذاری
۲. ابعاد و حوزه های سیاست گذاری هویتی در ایران
الف) فرهنگی و اجتماعی
ب)سیاسی و امنیتی
ج)اقتصادی و فناوری
د)زیست محیط
۳. آسیب شناسی و آینده پژوهی سیاست های هویتی در ایران

 

دبیر علمی همایش: دکتر مجتبی مقصودی

دبیر اجرایی: دکتر محسن امین

 

⏰ مهلت ارسال چکیده تفصیلی: ۳۰ بهمن ۱۴۰۰
مهلت ارسال مقاله کامل: ۳۱ اردیبهشت ۱۴۰۱

💻 وبگاه همایش: www.rinsweb.ir
📩 رایانامه: siasat.hoviat@gmail.com

 

 

🔷 کمیته صلح و دین انجمن علمی مطالعات صلح ایران و انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات برگزار می‌کنند 

اسکایپ وبینار
🌐رونمایی و بررسی از کتاب "صلح در ابعاد گوناگون"

🔹با حضور:
▫️دکتر مجتبی مقصودی

(عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی)

 

▫️دکتر علی مرشدی زاد

(عضو هیات علمی دانشگاه شاهد)

 

🔹و با حضور نویسنده اثر: 
▫️دکتر محمد منصور نژاد

(نویسنده و صلح پژوه)

🔹 دبیر علمی نشست:

دکتر فضه خاتمی نیا(صلح پژوه)

 

📻زمان: دوشنبه، 13 دی ماه 1400

🔖ساعت 18 تا 19.30

 🔖ثبت نام از طریق: ارسال پیام به اسکایپ
mahan7000

 

دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی برگزار می نماید:

 

سلسله نشست های

یکشنبه های دانش سیاست

 

 

 

 

نشست اول

علوم سیاسی و نهاد قدرت در ایران

سخنران: دکتر مجتبی مقصودی

 

 

زمان برگزاری: یکشنبه 28 آذر 1400

ساعت 10 تا 12

حضور، مشارکت و پخش از طریق لینک

https://daanaan.daan.ir

شناسه جلسه:

64982cc  

گذرواژه:   1400

انجمن علوم سیاسی ایران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن علمی مطالعات صلح ایران برگزار می نمایند:

 

آیین نکوداشت اندیشمند فرزانه

دکتر سید حسین سیف زاده

 

با نکته ها و ناگفته هایی از:

(به ترتیب حروف الفبا)

 

دکتر حمید احمدی

دکتر محمدرضا تخشید

دکتر امیرمحمد حاجی یوسفی

دکتر جلال دهقانی فیروزآبادی

دکتر جلیل روشندل

دکتر سید محمد کاظم سجادپور

دکتر محمد قائدی

دکتر ارسلان قربانی شیخ نشین

دکتر ابراهیم متقی

دکتر حمیرا مشیرزاده

دکتر نسرین مصفا

دکتر مجتبی مقصودی

دکتر علی اشرف نظری

 

زمان: سه شنبه 23 آذر 1400

ساعت: 19 تا 22

 

حضور، مشارکت و پخش از طریق لینک:

 

https://www.skyroom.online/ch/hossein5092811/ipsa

اجماع فکری روحانیون و روشنفکران در مجالس قاجار 

دلایل مخالفت آیت‌الله مدرس با رای زنان

عکس دسته‌جمعی مشروطه‌خواهان با حامی سرسخت استبداد

خبرگزاری کار ایران. چهارشنبه 10 آذر 1400

https://www.ilna.news/fa/tiny/news-1163883

در گفت‌وگوی مجتبی مقصودی با ایلنا مطرح شد؛

اصولا دموکراسی، همواره در حال "صیرورت" است. حتی امروز، پیشرفته‌ترین دموکراسی‌ها نیز در حال "شدن" و "ترقی" هستند. اینگونه نیست که در دموکراسی‌ها از ابتدا همه شهروندان دارای حق رأی بوده و مشارکت داشته باشند. در ایران نیز همین روال جاری بود.

به گزارش خبرنگار ایلنا، امروز ۱۰ آذر، سالگرد شهادت سیدحسن مدرس است. مدرس در دوران سلطنت رضاشاه، بخشی از زندگی‌اش را در تبعید گذراند. در همان دوران تبعید بود که توسط مأموران امنیتی به شهادت رسید. در تقویم کشور، این روز را با عنوان روز مجلس می‌شناسیم. در همین رابطه مجتبی مقصودی (بنیانگذار و رییس هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران و دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی) ضمن بررسی روند روبه رشد دموکراسی در تاریخ مجلس ایران گفت: «بخش اعظمی از این خواسته (داشتن مجلس) به رفت و آمدهای ایرانیان به فرنگ بازمی‌گشت. کسانی که به فرنگ رفت و آمد داشتند، نوعی از توسعه‌گرایی و قانونمندی را می‌دیدند که می‌توانست آرزوی هر ایرانی باشد.» مقصودی که بین سالهای ۸۰ تا ۸۴ مدیریت گروه سیاست دفاعی دفتر مطالعات سیاسی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی را عهده‌دار بود، گفت: «نهادهای حکومتی همچون مجلس، از جمله دستاوردهای تفکر غربی است. الگوبرداریِ ما در این مورد خاص، از همین غرب بود. اولین کاری که در مجلس رخ داد، ترجمه متون قانون اساسی دیگر کشورها است. در غرب اما ضمن چنین فعالیت‌هایی، کلیسا به عقب رانده شد و سیاست و دیانت را از هم جدا کردند.» عضو هیئت مدیره انجمن علوم سیاسی ایران با اشاره به نقش همیشگی روسیه و انگلیس در تعیین قدرت در ایران ابراز داشت: «روس‌ها ترجیح می‌دادند تنها در مذاکره و معامله با شاه، بتوانند منافع خود را تأمین کنند. چنین روندی ضمن وجود یک مجلس قدرتمند، دچار اختلال می‌شود. حتی در بند هفت عهدنامه‌ی ترکمنچای روس‌ها تعهد کردند که در رقابت شاهزادگان برای جانشینی شاه، از عباس میرزا به عنوان ولیعهد حمایت کنند. بدین ترتیب روس‌ها در مقابل مشروطه خواهان و انگلیسی‌ها در کنار مشروطه خواهان بودند.» با مطالعه این مصاحبه می‌توانید با تفاوت‌های مجلس اول و مجلس دوم عهد قاجار، نقش روحانیون در شکل‌گیری مجلس، رویکرد شاهان قاجار، پهلوی‌ها در قبال مجلس بیشتر آشنا شوید.

در ۱۵ مهرماه ۱۲۸۵ خورشیدی اولین مجلس در ایران افتتاح می‌شود. جرقه‌ی این تفکر که «باید در ایران مجلس داشته باشیم»، از چه موقعی زده شد؟ رفت و آمدهای روشنفکران به کشورهای خارجی و بخصوص اروپایی، چه تاثیری در این مساله داشت؟

از شما تشکر می‌کنم که در این بحبوحه، یادی از مجلس و تاریخ آن داشتید. برای پاسخ به این سوال باید در قدم اول، به رشد سرمایه‌داری در ایران اشاره کرد. می‌دانیم که سرمایه‌داری دارای الزاماتی است؛ از جمله اینکه باید از فئودالیته فاصله گرفت. از طرفی رشد بورژوازی نیاز به امنیت و جمعیت شهرنشین دارد. بخش مهمی از شکل‌گیری فرایند انقلاب مشروطه متأثر از رشد و گسترش همین فرماسیون بود. بورژوازی ملی و از جمله بورژوازی تجاری به نوبه خود، به قانون و نظم نیاز داشت. ضمن اهمیت سرمایه‌داری در اجتماع، حاکمیت نباید به آن دست‌اندازی می‌کرد؛ چراکه مهمترین منشاء ناامنی نسبت به امنیت سرمایه و گسترش سرمایه‌داری شخص شاه بود. لذا برای ادامه‌ی روند رو به رشدِ سرمایه‌داری، باید دارای نظم و نسق قانونی و به ویژه نهاد قانون اساسی می‌شدیم که طبق آن سرمایه‌داری رو به رشد می‌توانست با خیال آسوده‌تری و احساس امنیتی بیشتری فعالیت داشته باشد. در چارچوب این قانون اساسی حقوق ملت به رسمیت شناخته شده و مناسبات حقوقی دولت و ملت مشخص می‌شد.

بخش اعظمی از این خواسته (داشتن مجلس) به رفت و آمدهای ایرانیان به فرنگ بازمی‌گشت. کسانی که به فرنگ رفت و آمد داشتند، نوعی از توسعه‌گرایی و قانونمندی را می‌دیدند که می‌توانست آرزوی هر ایرانی باشد. در مجموع، تن دادن به قانون و توسعه اصلی‌ترین دلایلی بود که کشور را به سمت تأسیس نهاد پارلمان شدن سوق داد. از طرفی بعد از سال‌ها فعالیت برای قانونمند شدن کشور، هنوز ایران به لحاظ قانونی، درجا می‌زد و پیشرفتی را کسب نکرده بود. به همین علت فرنگ رفته‌ها و روشنفکران یا منور‌الفکران سعی کردند موسسات تمدنی را به ایران منتقل کنند. استقرار قانون اساسی از جمله خواسته‌های این افراد بود. تاسیس مجلس موسسان و مجلس شورای ملی از جمله محصولات این مطالبات شد. منطقا طی تأسیس این نهادها، کشور رنگ قانون به خود می‌گرفت و رفتارهای مردم و دولت، بر اساس معیار مشخصی، تعیین می‌گردید و به عبارتی حقوق ملت تأیید و تثبیت و حقوق دولت تحدید می‌شد.

در آن دوره‌ جامعه‌ی روحانیت بر طبق شریعت، قوانینی را در روابط بین مردم اعمال می‌کردند. آنها حتی در دعاوی مردم هم حکمیت داشتند. با این وصف ضمن تلاش برای تاسیس مجلس، اعتراضی از سوی روحانیون در دوران مظفر‌الدین شاه و محمدعلی شاه، نمی‌بینیم. علت چیست؟

بله؛ آنها نیز در آن دوران همراهی می‌کنند. بخشی از افرادی که خواهان تغییر وضعیت بودند، از بازاریان یا طبقه متوسط سنتی هستند. بعد از اینکه مجلس توسط محمدعلی شاه به توپ بسته می‌شود، انقلابیون به ائتلاف با اقشار مختلف مردم، (ازجمله روسای ایلات و قبایل گوناگون از جمله سردار علی‌قلی‌خان اسعد بختیاری و محمد ولی خان تنکابنی یا سپهدار اعظم) تن می‌دهند. اگر در ابتدا خواسته‌های آنها مقداری رادیکال بود، در ادامه و در مجلس دوم، برخی از خواسته‌ها را کنار می‌گذارند. در قدم بعدی به جهت حضور اقشار گوناگون مردم، خواسته‌ی تدوین قانون اساسی پررنگ‌تر شد. بعدها روزنامه‌هایی نیز به این رویه پیوستند و دست به روشنگری زدند. این یک حقیقت است که ایرانیان خارج از کشور، نقش مهمی در این قضیه داشتند. آنها نیز مانند سایر مردمان، تعلق خاطر جدّی به ایران داشتند. البته فراموش نکنیم که برخی از خبرگان سیاسی، (مثل میرزا حسین خان سپهسالار، از جمله نسل سومی‌های اصلاح‌طلبان که بعد از عباس میرزا و امیرکبیر به مسئولیت می‌رسد) نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کنند. او وزیر خارجه، وزیر جنگ و معروف به مشیرالدوله بود و سعی داشت برخی از موسسات تمدنی را در کشور ایجاد کند. سپهسالار، به تنهایی خدمات چشمگیری در زمینه‌ی ایجاد روشنگری در کشور داشت. در چنین فضایی، برای علما فعلا صدر و ذیل قضیه‌ی تأسیس مجلس و قانونمندی چندان مشخص نیست. البته اینکه فکر کنیم همه‌ی روحانیانِ وقت، در سیاست دخالت داشتند، باید گفت خیر؛ همه آنها در سیاست شرکت نمی‌کردند.

یعنی بخشی از روحانیون آن زمان، دین خود را از سیاست جدا کرده بودند و در قبال مساله‌ی قانونمندی جامعه و تاسیس مجلس، سکوت پیشه می‌کردند.

بله؛ همینطور است. شاید به اندازه انگشتان دو دست، سراغ نداشته باشیم که روحانیون آن زمان در چنین مسائلی موضعگیری کرده باشند. در مجموع به لحاظ تاریخی، آن تعداد از علمایی که در عصر قاجار فعالیت سیاسی داشتند، ضمن همراهی با بازاریان، قدم در راه قانونمند کردن کشور گذاشتند.

بورژوازی تجاری در آن زمان نیاز به امنیت داشت. به عنوان نمونه، کسانی مثل برادران حاج امین الضرب و امثال اینان تجار بزرگی بودند که در قبال فعالیت‌هایِ خود، احساس آرامش و امنیت نداشتند. عامل ناامنی در آن زمان شاه بود. قائم مقام فراهانی، امیرکبیر و حاج ابراهیم کلانتر از جمله افرادی بودند که توسط همین شاهان کشته می‌شدند. طبیعی است که تجار به چنین وضعیتی خوشبین نیستند. لذا برای آرامش، راهی نیست جز اینکه متمسک به ابزارهای نوینی شوند تا شاید اینگونه فرجی حاصل شود. مردمی که راه به جایی ندارند، در حاشیه قرار دارند و صدایشان شنیده نمی‌شود برای رهایی به هر چیزی که چشم انداز رهایی را ایجاد کند، متمسک می‌شوند و از ابزارهای مدرنیته بهره می‌برند.

انجمن علوم سیاسی ایران با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار می کند:

 

نشست نقد و بررسی کتاب

ایرانِ به سوی جمهوری اسلامی

 

با حضور:

دکتر مجتبی مقصودی

دکتر سیدعبدالامیر نبوی

و دکتر حامد طاهری کیا (نویسنده کتاب)

 

زمان:

سه شنبه ۲ آذر ۱۴۰۰ ساعت ۱۶ الی ۱۸

 

لینک برگزاری نشست:

https://www.skyroom.online/ch/hossein5092811/ipsa