۰۴
بهمن
پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران؛ اول بهمن 1390http://jamaran.ir/fa/NewsContent-id_20175.aspx اشاره:
دکتر مجتبی مقصودی، استاد علم سیاست و رییس انجمن علوم سیاسی ایران،
میهمان برگ چهارم اقتراح « برابری قومی؛ بینش عدالت‌طلبانه قومی و مذهبی
معمار نظام » پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران است. وی در این گفتگو، با تحلیل تاریخی مساله قومیت در ایران،
به تاکید بر رعایت حقوق شهروندی و حقوق قومیت ها، اجرای اصل 15 را نخستین
راه چاره می داند و می گوید: نباید در شرایط فعلی اجرای اصول ۱۵ و ۱۹ را به
تعلل واگذار نماییم. این استاد علوم سیاسی، در جای دیگری از گفتگو می
گوید: متاسفانه همچنان کفه ترازو به سمتی سنگینی می کند که در ایران مسایل
قومی به خارجی ها پیوند زده و از تحلیل و تبیین واقعی، همه جانبه نگر و واقع بینانه سرباز زده می شود. آقای دکتر! شما در کتاب «تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینه ها» دو واژه
مهم را در حوزه مطالعات قومی مفهوم یابی کردید؛ قومیت و بحران قومی. در
ابتدای مصاحبه می خواهم به همین دو مفهوم بپردازیم. برخی از صاحبنظران بر
این نکته تاکید دارند ، که در جامعه ایران پدیده و تحولی به نام بحران قومی
نداشته و نداریم. برای من جالب بود که شما ضمن نقض این دیدگاه، این بحران
قومی را بررسی و تشریح و در مواردی انضمامی و مصداقی کرده، به توصیف و چند و
چون آن پرداخته اید. می‌خواهم ابتدا شما تعریفی جامعه شناختی از قومیت در
ایران ارائه کنید بعد بحث های بعدی را پی بگیریم. قوم و قومیت و هویت قومی با مولفه های فرهنگی مثل زبان، مذهب، پیشینه تاریخی، سنن دیر پا، سمبل های فرهنگی و ... مورد
شناسایی قرار می گیرد. دومین عنصر در شناسایی قوم و قومیت و هویت قومی
تعاملات اجتماعی است این تعاملات اجتماعی موجب شکل گیری هویتی به نام قوم
می شود. این تعامل به دو گونه است یک تعامل درون قومی و دیگری تعامل با
دیگران. تعامل درون قومی باعث انسجام و هویت یابی می شود و تعامل بیرونی هم
از طریق غیریت سازی و دیگرشناسی، خود و هویت قومی معنا پیدا می کند سومین
عنصر موثر در فهم قوم، قومیت و هویت قومی، آگاهی قومی است. وجود این سه
عنصر تعلقات قومی را رقم می زند؛ بدین لحاظ مفهوم
قومیت مفهومی جدیدتر از اقوام است. اقوام در همیشه‌ی تاریخ وجود داشته است
اما همزمانی این سه عنصر؛ یعنی وجود شناسه های فرهنگی، آگاهی های
هویتی و تعاملات اجتماعی در قرن بیستم و گسترش وسایل ارتباطی و اطلاعاتی
باعث شد جوامع به لحاظ هویتی بیش از گذشته از هم تفکیک شوند و مفهوم هویت
قومی برجسته شود
و
آیا در ایران، با همین تعریف شما، مفهوم قومیت شکل گرفته است؟ یعنی مثلا
قومیت را با این سه مولفه ای که گفتید می توانیم بر کردها اطلاق کنیم؟ بله.
در ایران نیز هر سه عامل مذکور به ویژه از قرن بیستم موجبات شکل گیری و به
مفهوم دقیق تر برجسته سازی هویت های قومی شد. هر چند در گذشته جامعه
ایران، جامعه ای ایلی- عشیره ای بوده است، ولی همزمان با شکل گیری مفهوم
دولت مدرن، مفهوم قومیت نیز شکل گرفت. به عبارتی هویت های قومی هم متاثر از
شکل‌گیری مفهوم ناسیونالیزم در معنای کلان آن در کشور شکل گرفت. با تدوین
قانون اساسی و استقرار دولت مدرن هویت ناسیونالیستی جدید و "ما"ی جدید پا
به عرصه وجود گذارد. در قبال برجسته سازی این "ما"ی جدید، "ما" های قومی
نیز برجسته سازی شد. بعد هم در طول دوران حاکمیت پهلوی این هویت سازی
ناسیونالیستی برجستگی و نمود بیشتری پیدا کرد و بارز شد. برخی
صاحبنظران این نکته را مطرح می کنند که مفهوم قومیت، مفهومی انفعالی و
تدافعی است یعنی هویت خواهی های قومی محصول نفی و انکار است. اگر چه در
رویکرد کلان؛ انکار و رد این نظریه مشکل می باشد ولی قطعا در ایران برجسته
سازی سیاست نفی و انکار بلاموضوع می نماید. به علاوه نباید از یاد برد که
بخشی از این هویت سازی ها و هویت خواهی ها محصول دنیای مدرن است. در خلال
شناسایی هویت ملی، ابزارهای آموزشی و رسانه ای عصر مدرن، این فرصت را در
اختیار ما قرار می دهد که ما هویت محلی و قومی خودمان را هم بشناسیم.
